مسافرت به عتبات عالیات کشور عراق
مقدمه
در عصر طلايي ارتباطات، كه رشد و گسترش فناوري، كشورهاي جهان را به خانه‌هاي يك دهكده، بلكه به بخشهاي يك كلبه تبديل نموده، شناخت دقيق كشورهاي اسلامي ضرورتي مؤكد است. در ميان كشورهاي اسلامي، شناخت عربستان، ايران، عراق و سوريه به ويژه براي كساني كه قصد سفر بدان كشورها را دارند، به دليل ويژگي‌هاي منحصر به فردي كه دارد از اهميتي دو چندان و ضرورتي افزون‌تر برخوردار است؛ زيرا در اين كشورها مراكز گسترش زمين،محل هبوط آدم و حوا، سرزمين برپا شدن كعبه، جايگاه شوشش چشمة توحيد و طلوع خورشيد تابناك و حيات بخش اسلام، زادگاه خاتم پيامبران حضرت محمد (ص) صديقه اطهر فاطمه زهرا(ع) و ائمه معصومين (اختران تابناك آسمان ولايت و امامت) محل وقوع و شكل گيري تاريخ پرافتخار و خاطره‌انگيز صدر اسلام و مهد پيدايش تمدن بزرگ اسلامي و گسترش آن به ساير نقاط دنيا، مدفن و آرامگان كوثر هستي و ائمه معصومين و بسياري از سادات و بستگان خاندان اهل بيت (ع) اصحاب و ياران والامرتبه پيامبر (ص) و جايگاه حرم امن الهي، قبله گاه مسلمين جهان و محل برزگزاري همايش بين المللي ساليانه مسلمانان و انجام مناسك حج و بسياري از اتفاقات مهم تاريخي فرهنگي و اقتصادي و سياسي در اين كشورها واقع شده است.
همه روزه، مسلمانان رو به سوي كعبه به نماز مي‌ايستند و همه ساله ميلون‌ها تن براي انجام فريضة حج با قلبي مالامال از شور و عشق و اشتياق به آن ديار سراسر نور و معنويت عزيمت مي‌كنند و عاشق از گذشته، بازگشت دوباره به آن ديرا را انتظار مي‌برند. همه ساله ميليونها تن از شيعيان در عاشورا و تاسوعاي حسيني براي حسين بن علي (ع) سالار شهيدان و 71 تن از يارانش عزاداري مي‌نمايند و ...
زيارت معصومين (عليه السلام)
پيامبر خدا و امامان عزيز هر يك در پرورش و هدايت ما انسانها، زحمت‌ها كشيده‌اند، به ما رشد داده‌اند، در اين صورت عقل و خرد حكم مي‌كند كه در برابر خوبي‌هاي آنان سپاسگزار باشيم و عكس العمل نيك نشان دهيم. قرآن كريم در اين باره به ما دستور مي‌دهد:
اي رسول خدا! بگو اي امت اسلام! من در برابر زحمات رسالتم از شما پاداش نمي‌خواهم، جز اينكه به اهل بيت و نزديكانم محبت بنمائيد.
در فلسفه و حكمت اين دستور نيز مي‌فرمايد:
«بگو هر اجر و پاداشي از شما در برابر رسالت خويش خواسته‌ام به نفع خود شماست، اجر من فقط با خدا خواهد بود.»
اين دو آيه، هم وظيفة مردم را در سپاسگزاري از اهل بيت پيامبر بيان مي‌كند و هم حكمت آن را ترسيم مي‌نمايد، كه پيروي از اهل بيت و محبت به آنان مسير صحيح را به ما مي‌آموزد و به سعادت دنيا و آخرت ما تمام مي‌شود.
حضرت امام رضا عليه السلام در اين باره مي‌فرمايند:
هر امامي در گردن پيروانش حقوقي دارد، از جمله آن حقوق زيارت قبر آنان مي باشد، كسي كه با شرايطي به زيارت قبور امامان پردازد، آنان روز رستاخيز از وي شفاعت مي‌نمايند.
از اين حديث استفاده مي‌كنيم كه زيارت امامان يك وظيفه اخلاقي و شرعي است وبايد در انجام اين وظيفه اهتمام داشته باشيم، هرچند امامان نيز وظيفة تفضل و شفاعت خواهند داشت.
هرچند زيارت افراد غيرمعصوم نيز پاداش زيادي دارد، و خداوند 70 هزار ملائكه را مأمور مي‌سازد كه زائر مومن را همراهي كند، و جايگاهي در بهشت براي او منظور مي‌نمايد ولي زيارت حضرات معصومين حساب و پاداش جداگانه‌اي دارد.
حضرت امام كاظم (ع) مي‌فرمايند:
هر كس اولين نفر از ما معصومين را زيارت كند مثل اينكه آخرين نفر آنان را زيارت نموده و بالعكس، كسي كه از اولين نفر پيروي نمايد مثل اينكه از آخرين نفر ما پيروي نموده و بالعكس...
اين حديث شريف جايگاه حضرت معصومين و پاداش زيارتي آنان را بطور كلي يك دانسته و تفاوت چنداني با هم ندارند.
در فراز ديگري رسول خدا در پاداش زيارت مي‌فرمايند:
يا علي! هر كس من يا تو يا فرزندانت را در حال حيات و يا پس از مرگ زيارت كند، من ضمانت مي‌كنم كه روز قيامت وي را از نگراني‌ها تضمين نموده و با خود به يك درجه داشته باشم!
در دو حديث جداگانه ديگر از طريق امام حسن و امام حسين از پيامبر بزرگوار سؤال نمودند كه پاداش زيارت شما چيست؟ فرمودند:
هر كس مرا در حال حيات يا مرگم زيارت كند، يا پدرت و يا برادرت و يا خودت را چنين زيارت كند، گردن من حقي مي‌گذارد كه من هم در روز رستاخيز به زيارت او روم و از كيفر گناهانش نجات دهم.
اين حديثها زيارت پيامبر و علي و حسين (عليه اسلام) را مورد تأكيد قرار داده و پاداش آن را بيان مي‌كند. در شرايط خاصي اشاره دارد كه پيامبر عزيز به ديدار او مي‌آيد و از وي شفاعت مي‌كند (قابل توجه است كه در اين حديثها از قبر حضرت فاطمه و زيارت او سخني نيامده! زيرا مي‌دانستند وي مظلومانه و مخفيانه دفن خواهد و قبرش براي همه معلوم نخواهد گشت.
تأكيد در زيارت امام حسين (ع)
اگر چه همه پيامبران و امامان در گردن ما انسانها حقوقي دارند و ما وظيفه داريم يادشان را گرامي بداريم، و به زيارت قبورشان برويم، اما حضرت اباعبدالله الحسين (ع) حقوق ويژه‌اي دارد و با ايثار و امتحان بي‌نظيرش حتي پيامبران را مبهوت گذاشته و ديدگان را اشكبار و صفحه تاريخ را عزادار نموده است، از اين جهت زيارت وي مورد تأكيد بيشتري قرار گرفته، حتي برخي احاديث آن را واجب دانسته‌اند، و ترك آن را موجب مؤاخذه ناديده گرفتن حقوق خدا و پيامبر و اهل بيت به شمار آورده‌اند.
حضرت امام صادق (ع) مي‌فرمايد: كسي كه توان زيارت امام حسين (ع) را داشته باشد و نرود عاقّ پيامبر خدا و اهل بيت گشته است و در سخني ديگر مي‌فرمايند: هرگاه كسي از شما هر سال به زيارت خانه خدا برود ولي توفيق زيارت قبر امام حسين (ع) را پيدا نكند، حقي از حقوق پيامبر را ترك نموده، زيرا زيارت آن حضرت فريضه است و بر تمام مسلمانان واجب مي‌باشد.
در حديث ديگري ترك زيارت امام حسين «ترك حقوق خدا» ناميده شده! زيرا آن حضرت در راه خدا شهيد گشته و باين جهت عنوان ثارالله» پيدا نموده است.
احاديث فراواني در وصف زيارت سالار شهيدان آمده است كه به چند نمونه از آنها اشاره مي‌كنيم:
امام جعفر صادق مي‌فرمايند:
هر كس روز عرفه امام حسين (ع) را زيارت كند خداوند ثواب يك ميليون حج با حضور حضرت مهدي (ع) و يك ميليون عمره با حضور پيامبر اسلام براي او مي‌نويسد.
اگر توفيق زيارت آن مظلوم در روز عاشورا مقدور گشت، و زائر با اشك و اندوه او را زيارت كرد امام باقر(ع) مي‌فرمايند:
هر كس امام حسين (ع) را در روز عاشورا با چشم اشكبار زيارت كند، خداوند را در روز رستاخيز با ثواب دو ميليون حج و دوميليون عمره و دوميليون جهاد و ... ملاقات مي‌كند. مانند كسي كه اين اعمال را در محضر پيامبر و امامان معصوم انجام داده باشد.
خداي مهربان انسانها را اجتماعي آفريده تا با دست‌هاي فشرده و دل‌هاي بهم پيوسته و افكار هم آهنگ، اهداف جامعه را پيش ببرد، و هر يك را يار و ياور ديگري قرار دهد. بدين منظور توده‌هاي بشر را نسبت به هم در حكم برادر معرفي نموده و از آنان خواسته است در اصلاح امور مردمي بكوشند و هرگز گامي به ضرر يكديگر برندارند. از سوي ديگر براي حفظ پيوند اجتماعي و ايجاد محبت، يك سلسله دستوراتي را به عنوان واجب يا مستحب مورد تأكيد قرار داده از آن جمله سفارش نموده است. به ديدار يكديگر بشتابيد و همديگر را زيارت كنيد، زيرا اين سنت اسلامي براي شما ارامش مي‌بخشد، پيوندها را مستحكم مي‌كند، امور ديني و مردمي را اصلاح مي‌نمايد و ...
حضرت امام صادق (ع) در اين زمينه مي‌فرمايد:
به زيارت يكديگر برويد. زيرا آن باعث مي‌شود دلهايتان زنده گردد و به ياد سخنان ما بيفتيد، از اين طريق محبت متقابل شما افزايش مي‌يابد، اگر هب احاديث ما توجه كنيد موجب رشد و نجات شما است، بي توجهي به آنها باعث گمراهي و هلاكت شما خواهد بود.
اين حديث مي‌رساند كه زيارت دوستان دلها را از كينه و بغض و زشتي‌ها محفوظ مي‌دارد و باعث محبت و رشد و نجات انسانها مي‌گردد، به شرطي كه اين ديدارها در مسير اصلاحات امور اخلاقي و مردمي و ديني صورت پذيرد و يادي از فرمايشات اهل بيت بوده باشد، نه مجالس فساد و ديدارهاي شهوت انگيز و يا...
حضرت امام محمد باقر (ع) در پاداش اين گونه ديدارها به نقل از رسول خدا مي فرمايند:
هرگاه مسلماني به زيارت برادر ديني اش بشتابد، ملكي از سوي خدا به ديدار او مي‌آيد، سلام خدا را برايش ابلاغ مي‌كند و از جانب خداوند براي او مي‌گويد: تو در واقع خدا را زيارت كردي، و پاداشت بهشت برين است.
زيارت نشان ارادت
تا انسان كسي را دوست نداشته باشد به زيارت او نمي‌رود، بنابراين «زيارت نشان ارادت» است در اين زمينه رسول خدا مي‌فرمايند:
هر كسي با شخصي است كه او را دوست داشته باشد.
سرزمين عراق
عراق يكي از كشورهاي اسلامي و از جمله همسايگان ايران است اين كشور با مساحت 446.713 كيلومتر مربع طبق آخرين سرشماري جمعيت آن به 24 ميليون نفر مي رسد كه از نظر وسعت خاك و تعداد جمعيت ، معادل يك سوم ايران مي‌باشد.
ساكنين اين كشور، بيشتر پيرو آئين مقدس اسلام بوده و طبق اظهارات مردم و مأمورين رسمي حكومت بيش از سه چهارم آن از مكتب تشيع پيروي مي‌كنند. بقيه ساكنين را اهل سنت، حنفي، يهودي، مسيحي و اقليتي را صابئين تشكيل مي‌دهند. كشورهاي همسايه عراق عبارتند از: از سمت جنوب: عربستان سعودي ، كويت از طرف شمال: تركيه ،همسايه‌هاي غربي: اردن، سوريه همسايه شرقي: جمهوري اسلامي ايران.
نام بين المللي عراق «ايراك» خوانده مي‌شود. نام قديمي آن از نظر تاريخي «بين النهرين» ناميده مي‌شود. علت نامگذاري آن به عراق به اين جهت است كه اين سرزمين در كنار دريا قرار گرفته، و زمين‌هاي آن پست مي‌باشد، و عرب، زمين‌هاي با اين ويژگي را «عراق» گويد.
اين كشور از نظر گيتاشناسي در رديف 52 جهان قرار گرفته، زمين‌هاي حاصلخيزي دارد و از دو رود بزرگ «فرات» و «دجله» و شعبات آنها فوق العاده استفاده مي‌كند.
در بخش توريستي نيز به بركت مزارهاي پاك و مقدس شش امام شيعه و ساير اماكن كه آمار آن به حدود صد مورد مي‌رسد بهره‌هاي سرشاري نصيب خود مي‌گرداند.
در سالهاي اخير، رابطه دوستانة ايران و عراق باعث گرديده كه سالانه بيش از چهارصد و پنجاه هزار نفر زايران ايراني به زيارت عتبات عاليات در عراق مشرف شوند. و در طول اقامت در عراق به ترتيب مزارهاي: كاظمين، سامرا، بغداد، نجف، كوفه، كربلا و اماكن متبركه اطراف اين شهرها را زيارت نمايند.
فاصله شهرها
فاصله تهران تا مرز خسروي : 720 كيلومتر
فاصله تهران تا بغداد: 900 كيلومتر
فاصله خسروي تا بغداد 177 كيلومتر
فاصله بغداد تا كاظمين: 8 كيلومتر، فعلاً دو شهر يكي شده است.
فاصله بغداد تا سامرا: 111 كيلومتر
فاصله بغداد تا نجف: 165 كيلومتر
فاصله بغداد تا كربلا، 102 كيلومتر
فاصله نجف تا كربلا: 80 كيلومتر
فاصله نجف تا كوفه: 10 كيلومتر
فاصله كربلا تا مرز خسروي: 300 كيلومتر
نجف اشرف
موقعيت جغرافيايي
شهر مقدس «نجف الاشرف» مركز استان نجف در جنوب غربي بغداد به فاصلة 165 كلومتر، و در جنوب شرقي كربلا به فاصلة 80 كيلومتر، و در جنوب كوفه به فاصله 10 كيلومتر واقع شده است. اين شهر با اب و هواي گرم و خشك سرزمين نسبتاً بلندي را تشكيل مي‌دهد.
تا تاريخ 155 هجري قمري از شهر نجف خبري نبود، بلكه جاي آن را دشت و صحرا و كوه و تپه تشكيل مي‌داد، ولي در اين تاريخ مرقد مولاي متقيان به همراه يك سلسله كرامت‌ها پديدار شد، و نخستين بناي مرقد آن امام، آغازين ساختمان شهر نجف را رقم زد، و به تدريج رشد كرد و بخش مركزي شهر كوفه را از آن خود ساخت تا جايي كه امروز نه تنها شهر كوفه تابع شهر نجف است بلكه اين شهر علوي و ولايي مركز استان مي‌باشد.
مرقد با صفاي اميرالمومنين كه حرم انبياء و ملائكه مي‌باشد، به اين شهر آرو و صفاي خاصي بخشيده است كه به بركت آن، مساجد بسيار زيبا و مدارس و حوزه‌هاي علميه و مراقد علماي بزرگ اسلام عظمت و شكوه اين شهر را مضاعف ساخته است.
نامگذاري نجف
در مورد فلسفه نامگذاري اين شهر به نجف از تفسير قرآن و احاديث اهل بيت استفاده مي شود كه جايگاه اصلي اين شهر نخست كوه بزرگي بود، كه بنا به نقل امام صادق (ع) پسر حضرت نوح آن را به پناهگاهي خويش برگزيده بود. سپس ارادة خدا باعث شد كه آن كوه بزرگ متلاشي گرديده و در آب فرو رود و به دريا و نيزاري تبديل گردد. در ادامه حديث آمده است: به اين آبها «بحرالني» مي‌گفتند كه به تدريج آبهاي آن خشك شد و بعد از خشك شدن در ميان مردم مي‌گفتند «ني جف» يعني اين بحر ني خشك شد و معروف به نيجف شد و بعدها با گذشت زمان و با تخفيف كلمه به «نجف» معروف گشت كه امروزه يكي از شهرهاي معروف جهان مي‌باشد.
حرم مولا اميرالمؤمنين
حضرت اميرالمؤمنين (ع) در سال 30 عام الفيل در خانه خدا «كعبه» ديده به جهان گشود، در 10 سالگي از رسالت پيامبر خدا حمايت كرد،در 23 سالگي به مدينه هجرت نمود، 33 سالگي بر ماتم و عزاي خاتم الانبياء(ص) گريست، سپس 25 سال ناظر خلافت به يعما رفته بود، 58 سالگي خلافت را پذيرفت. سرانجام 63 سالگي دعوت ابدي حق را لبيك گفت و با فرق بشكافته، صورت خونين، دل چركين به همراه درياي غم و اندوه در كنار حبيب خدا (ص) و فاطمه زهرا نشست.
مولا علي (ع) آرزو داشت در خاك نجف دفن شود، زيرا خاك نجف ظاهري زيبا و باطني معطر دارد. لذا به فرزندش اما حسن وصيت كرد : مرا در خاك نجفت دفن كن اما برا حفظ جسد و مصونيت از شرارت بني اميه و ساير دشمنان ولايت، بايد قبر علي مدتها مخفي و پنهان مي‌ماند. به اين جهت اضافه كرد پسرم چهخار قبر در چهار مكان مختلف براي من حفر كن، تا دشمنان قبرم را نشناسند و آنگاه افزود: اي فرزندان من! شما بعد از تجهيز جسدم تنها عقب تابوت را بگيريد، كاري به جلوي تابوي نداشته باشيد، ملائكه كمك مي‌كنند هركجا تابوت من ايستاد همان جا مرا دفن كنيد.
شب 21 رمضان چهلم هجرت جنازة علي از كوفه به سوي نجف حمل شد، ناگاه سرير او در خاك حرم فرود آمد، جاي آن را حفر كردند. قبري آماده پديدا شد! در حاشيه قبر به خط سرياني، دستنويس نوح پيامبر به جسد علي (ع) خوش آمد گفت! او نوشته بود:
«بسم الله الرحمن الرحيم،هذا ما حفره نوح النبي لعلي وصي محمد صلي الله عليه و آله قبل الطوفان بسبعماه»
بنام خداوند بخشنده و مهربان، اين قبر را نوح پيامبر هفتصد سال قبل از طوفان براي علي (ع) جاشين محمد پيامبر (ص) آماده نمود، بدين ترتيب جسد مطهر مولا خاك پاك نجف را حرم ولايت كرد. و ميليونها دل را به سوي خود جذب نمود.
مرقد مظلوم تاريخ، مظلومانه به مدت 93 سال از انظار عامه مردم پنهان بود و جز خواص و فرزندان آن سرور كسي از مدفن آن امام بزرگوار باخبر نبود! و گاه گاهي دور از چشم اغيار، ائمه اطهار و خاندان ولايت مزار سرور عالميان را زيارت مي‌كردند.
در احاديث آمده است: حضرت امام صادق با برخي ياران خود به زيارت قبر جدش علي (ع) مي‌شتافت،چندين مكان را زيارت مي‌كرد، سه جا نماز مي‌خواند، و در جواب پرسش اصاحب كه به اين مكانها چه خصوصيتي دارد مي فرمود: اين (اشاره به مرقد حضرت) قبر جدم علي عليه اسلام است ديگري مكان را من الحسين (ع) و سومي جاي منبر و منزل قائم ما حضرت مهدي(ع).
علي اي هماي رحمت تو چه آيتي خدا را
كه به ماسوا فكندي همه سايه هما را
دل اگر خداشناسي همه در رخ علي بين
به علي شناختم من به خدا قسم خدا را
به خدا كه در دو عالم اثر از فنا نماند
چو علي گرفته باشد سر چشمه بقا را
مگر اي سحاب رحمت تو بباري ار نه دوزخ
به شرار قهر سوزد همه جان ماسوا را
برو اي گداي مسكين در خانه علي زن
كه نگين پادشاهي دهد از كرم گدا را
به جز از علي كه ارد پسري باوالعجائب
كه علم كند به عالم شهداي كربلا را
چو به دولت عهد بندد زميان پاكبازان
چو علي كه مي‌تواند كه به سر برد وفا را
نه خدا توانمش خواند، نه بشر توانمش گفت
متحير چه نامم شه ملك لافتي را
به دو چشم خون فشانم، هله اي نسيم رحمت
كه زكوي او غباري به من آر، توتيا را
به اميد آن كه شايد برسد به خاك پايت
چه پيام‌ها سپردم همه سوز دل صبا را
چو تويي قضاي گردان، به دعاي مستمندان
كه ز جان ما بگردان ره آفت قضا را
چه زنم چوناي هر دم ز نواي شوق او دم
كه لسان غيب خوشتر بنوازد اين نوا را
همه شب در اين اميدم كه نسيم صبحگاهي
به پيام آشنايي بنوازد آشنا را
زنواي مرغ يا حق بشنو كه در دل شب
غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهريارا
مدفن آدم و نوح (عليه)
ضريح امير المؤمنين علاوه بر جسم پاك آن حضرت، حداقل جسد شريق دو پيامبر بزرگ حضرت ادم و حضرت نوح را نيز در بردارد. روايات زيادي اين ادعا را ثبوت مي‌رسانند: از جمله در حديث معتبري مفضل از اما صادق عليه السلام نقل مي‌كند كه فرمودند:
هر گاه قبر اميرالمؤمنين علي عليه‌السلام را زيارت نمودي، بدان كه در همانجا استخوانهاي حضرت آدم و بدن شيخ الانبيا، نوح را نيز زيارت كرده‌اي.
ابو بصير از امام صادق عليه اللام پرسيد : اين دفن اميرالمؤمنين؟ قال عليه السلام : دفن في قبر ابيه نوحٌ.
امير المؤمنين را كجا دفن كرديد؟ فرمودند: در مرقد و مدفن پدرش حضرت نوح عليه السام.
اين احاديث كه نمونه دهها حديث ديگر است. به خوبي مي‌رساند كه قبر مولا علي، قرين مرقد نوح و آدم عليه السلام است. هرچند روايات تاريخي مرقد حضر آدم عليه السلام را در كوه ابوقبيس و مسجد خيف نيز نقل كرده‌اند ولي آنچه در بالا آمده است اعتبار بيشتري دارد و در مقام تحقيق نيز قابل جمع است.
مدفن حضرت هود و حضرت صالح عليه السلام
بارگاه حضرت هود و حضرت صالح عليه السلام هم اكنون در بخش شمال شرقي نجف در نقاط آغازين گورستان «وادي السلام» مورد زيارت مسلمانان مي‌باشد ولي دقت در احاديث اهل بيت عليه السلام مرقد و مدفن آن دو پيامبر را نيز در حرم مولاي مقيان علي (ع) ترسيم مي‌نمايد.
در حديث آمده است كه چون اميرالمومنين ضربت شهادت را تحمل فرمود، در مورد مدفن خود اظهرا داشت : فادفنوني في هذا الظهر في قبر اخوي هود و صالح. مرا در اين تپه نجف درقبر برادرانم ، هود و صالح دفن كنيد.
در حديث ديگري پس از دفن مولا علي به طور خصوصي از امام حسن (ع) سؤال كردند مولاي متقيان را كجا دفن كرديد؟ فرمودند: طبق وصيت خود در قبر حضرت هود.
ساير مزارها و آثار تاريخي نجف اشرف
1- مزار ابوبكر بن علي: در بزرگراه بغداد به نجف در محلي به نام «المزار» واقع گرديده است.
2- آرماگاه كميل بن زياد: در شمال شهر مقدس نجف، نزديك مسجد «حنانه» كنار بزرگراه نجف به كوفه واقع گرفته و داراي صحن بزرگ و بسيار دلگشاست.
3- مسجد حنانه: در شمال شهر نجف، در كنار بزرگراه نجف – كوفه در محله‌اي به همين نام «حنانه» واقع شده. واژة «حنين و حنانه» به معني ناله و زاري است.
4- قبرستان وادي السلام: در بخش شمال شرقي نجف و در مسير كوفه و كربلا با وسعت بيش از بيست كيلومتر مربع واقع شده و مي‌توان گفت: بزرگترين قبرستان جهان است.
در احاديث اسلامي آمده است كه هر مؤمني در هر جايي از جهان بميرد، روح او را به همين قبرستان مي‌اورند.
امام صادق عليه السلام در اين باره مي‌فرمايند:
هر مؤمني در شرق و غرب دنيا بميرد،روح وي را به گورستان وادي السالم مي‌آورند.
5- مقام امام زين العابدين (ع): در بخش غربي شهر مقدس نجف واقع گرديده است.
شهر كوفه
موقعيت جغرافيايي
شهر كوفه در شمال نجف به فاصله 10 كيلومتر جنوب بغداد به فاصله 155 كيلومتر واقع شده و فاصلة آن تا شهر تاريخي حله «بابل» 90 كيلومتر است. (حله در مسير بغداد به كوفه مي‌باشد) اين شهر نخستين شهر اسلامي استك ه در تاريخ 17 هجري به دست «سعدوقاص» كه نقش فرماندهي در فتح ايران وعراق داشت بنا گرديد و در تاريخ 36 هجرت زمان اميرالمؤمنين به عنوان پايتخت جهان اسلام برگزيده شد و جمعيت و آبداني آن رو به فزوني گذاشت و مردم ايران كه علاقمند مولا علي (ع) بودند به اين شهر مهاجرت نمودند و آمار جمعيت اين شهر را به يك ميليون نفر رساندند. ولي امروز عنوان شهر ندارد، بلكه يكي از بخشهاي شهر مقدس نجف به حساب مي‌ايد. در حاليكه روزگاري نجف از توابع كوفه بوده است.
مساجد و اماكن مقدس و مذهبي كوفه عبارتند از:
1- مسجد جامع كوفه ، مقام ابراهيم، مقام خضر، دكه القضاء، بيت الطشت، مقام ساختن كشتي نوح،دكه المعراج،مقام النبي آدم، مقام جبرئيل، مقام اما زين العادبين (ع) ، مقام امام صادق عليه السلام، مقام نافله الليل الاميرالمؤمنين،مقام نوح،محراب اميرالمومنين و محل ضربت خوردن آن حضرت،منبر مسجد كوفه، مزار مسلم بن عقيل،مرقد هاني بن عروه، مرقد مختار
2- مسجد سهله
3- آرمامگاه ميثم تمار
4- خانه امير المومنين
5- مسجد صعصه بن صوحان
6- مسجد زيدين صوحان
7- آرامگاه زيد بن علي بن الحسين (ع)
8- آرامگاه ابراهيم الغمر
9- دارالعماره يا قصر عبرت
سرتاسر شهر كوفه ومزارهاي فراوان آن همه درس زندگي و خاطره به ياد ماندني است از آن جمله:
1- توجه ائمه به اين شهر و دعوت از ديگران براي آمدن به آنجا حكايت از محوري ولايت دارد. حتي به همين جهت به شهرهاي مكه و مدينه مقدم است.
2- از اين شهر عطر انبيا و ائمه به ويژه امام عصر به مشام مي‌رسد،كه در جاهاي مختلف آن حضور داشته، و مقام‌هايي بدين منظور مورد زيارت است.
3- وجود مزارهاي مورد توجه مردم، و نفرين بر ستمگران و قاتلان آنان، حكايت از پيروزي حق بر باطل مي‌نمايد، و به زائرين اين پيام را مي‌دهد كه به دنبال حق باشيد.
4- زيارت اين مزارها،نشان اين حقيقت است كه زايران محترم اهداف ارزشمند اين مردان را به رسميت شناخته، و با آنان پيمان همسويي مي بندند.
كربلا
موقعيت جغرافيايي
سرزمين مقدس كربلا، در جنوب غربي بغداد به فاصله 102 كيلومتر و شمال غربي نجف به فاصله 80 كيلومتر واقع شده است. آغازين بناي شهر اين سرزمين عرفان به ايام شهادت ابا عبدالله الحسين (ع) برمي‌گردد كه در تاريخ دهم محرم سنه 61 هجري اتفاق افتاد و شهرت آن را جهاني كرد و بهاي تربت آن را آن چنان مضاعف ساخت كه هيچ تربتي به آن نمي‌رسد.
استان كربلا، به مركزيت اين شهر جزو استانهاي آباد عراق است. زيرا حرم با صفاي سيد الشهدا و برادرش حضرت ابوالفضل و ساير شهداي كربلا، به اين شهر حسيني رونق و زيبايي خاصي بخشيده و سالانه ميليونها زائر و دلباخته و جان بر كف را پذيرا مي‌باشد.
از سوي ديگر وجود رودخانه‌هاي مختلف و منابع آبي به ويژه رودخانه «الحسينيه» كه شعبه‌اي از آب فرات است، در آب و هوا و كشتزارهاي شهري بسيار مؤثر است و باغها و نخلستانهاي زيادي را فراهم كرده است.
فلسفه نامگذاري
نام كربلا از دو واژة «كرب» و «بلا» تركيب شده، و به معني محل غم و اندوه و بلا مي‌باشد. و براي تلفظ آسان يكي از حرفهاي «ب» حذف شده است.
نامگذاري اين شهر توسط جبرئيل به پيامبران گذشته و رسول اكرم (ص) ابلاغ شده است و از اين طريق همه آنان متأثر شده بودند، زيرا همگي مي‌دانستند شهادت امام حسين و يارانش و مصائب اهل بيت در اين ناگذاري مؤثر بوده است.
فضيلت كربلا
تأسيس شهر كربلا اگرچه به نيمه دوم قرن اول برمي‌گردد، ولي آوازه آن حتي به شهرهاي ديگر جهان مقدم است. تمام پيامبران قبل از ظهور اسلام،كم و بيش از اين شهر و حوادث آن آگاه بودند. جناب جبرئيل به فرمان خدا، رسول اكرم (ص) را از تاريخ و تربت و فضيلت اين شهر با خبر ساخته بود و آينده حسين (ع) و ياران او را در اين خاك پاك ترسيم نموده بود.
در قرآن مجيد حداقل چند آيه در اين رابطه آمده است. از جمله در داستان حضرت موسي بن عمران (ع) مي‌خوانيم: چون آن حضرت به آن كرانه رسيد، از همان سمت راست «بقعه مباركه» از شجره ويژه اعلان شد: اي موسي! من هستم پرورداگار جهانيان
حضرت امام زين العادبين عليه السلام نيز مي‌فرمايند: اينكه خداوند مي‌فرمايد حضرت مريم به فرزندش باردار شد، و او را به مكان دوردستي برد،مرادش كربلا و نقطه دقيق آن مرقد شريق امام حسين (ع) است.
اين حديث نيز از قداست و فضيلت كربلا به عنوان محل تولد حضرت عيسي ياد مي‌كند در سخت ديگري از همين امام مي‌خوانيم:
خداوند كربلا را حرم امن و مبارك انتخاب نموده،پيش از آنكه كعبه را آفريده و به حرمي برگزيند.
اين حديث به سوابق حرمت شهر كربلا اشاره نموده و قدمت آن را در عالم معنا از خلقت كعبه و حرم بودن آن مقدم مي‌داند.
رسول خدا در ارزش ديني و تبليغي كربلا مي‌فرمايند:
فرزندم (حسين عليه السلام) در سرزميني مدفون مي‌شود، كه آنجا را كربلا گويند، همان مكاني كه قبله اسلام در آنجا مي‌باشد.
حرم با صفاي امام حسين (ع)
حرم با صفاي امام حسين (ع) در مركز شهر مقدس كربلا قرار گرفته و دو مناره بلند و گنبد عظيم و طلايي آن حضرت نظر هر زائر و عاشق را به سوي اين مكان جلب مي‌كند.
اطراف حرم، با صحن‌هاي وسيع و دلگشا و با ديوارهاي بلند و آجرنما فضاي نوراني و آراستگي آن را مضاعف مي‌سازد و هزاران زائر حسيني را در خود جاي مي‌دهد. اين صحن‌ها از سطح خيابان دو الي سه متر پايين تر است و با 14 تا 16 پله زائرين محترم به داخل صحن ها هدايت مي‌شوند.
ساختمان داخل حرم و تزئينات آن
مرقد مطهر امام حسين در ميان «گنبدخانه» به صورت شش ضلعي قرار گرفته و سه طرف آن در جنوب، شرق، غرب را رواقها تشكيل داده، و در شمال آن مسجدي استكه معمولاً براي نماز جماعت و عبادتهاي فردي زائران از آن استفاده مي‌شود.
در بخش شرقي« گنبدخانه» فضاي نوراني مقابر دسته جمعي شهداي كربلا ديده مي‌شود كه در جنوب اين فضا پنجرة نقره‌اي قرار دارد كه نام مبارك ياران امام در بالاي آن درج گرديده، و مورد توجه و زيارت عشاق مي‌باشد. ناگفته نماند قبر شريف حضرت علي اكبر پايين پا، در ميان ضريح امام حسين (ع) در آن بخش دو ظلعي اضافه قرار گرفته، و جسد تيرخوردة شيرخواره علي اصغر (ع) بنابه بعضي روايات و تاريخ‌ها روي سينة نازنين پدر مي باشد. (بعضي ها قبر علي اصغر را با برادرش علي اكبر يكي مي‌دانند).
حرم امام حسين (ع) چندين بار بازسازي و ترميم گشته است كه بناي موجود، از آثار باقيمانده دوره صفوي و قاجار مي‌باشد. در اين ميان گنبد امام (ع) به وسيله شاهان صفوي و طلاكاري آن به دستور آقامحمدخان قاجار صورت گرفت. كاشي كاري و برخي تزئينات حرم از جمله اثار هنرمندان ايران است. به ويژه در اين سالهاي اخير،تشرف زايران ايران باعث رونق و آباداني مزارهاي مبارك گرديده است.
حرم حضرت ابوالفضل (ع)
حرم ملكوتي و با صفاي ابوالعفضل (ع) در طرف شرقي حرم امام حسين (ع) به فاصله 350 متر قرار گرفته و اين فضاي زيبا و دلگشا «بين الحرمين» ناميده مي‌شود. ساختمان حرم آن حضرت بسيار زيبا، و در بين صحن‌هاي چهارگانه واقع شده و دو گلدستة بلند و گنبد طلايي نظر زائرين را حتي قبل از ورود به شهر مقدس كربلا جلب مي‌كند.
در داخل حرم، «گنبدخانه» اي در وسط ساختمان، مرقد شريف سپهسالار حسيني حضرت عباس را در ميان ضريح زيبا، در خود جاي داده، و اطراف آن را چهار رواق نسبتاً وسيع فرا گرفته است.
شهر كاظمين
موقعيت جغرافيايي
شهر مقدس كاظمين در شمال غربي بغداد به فاصله 8 كيلومتر واقع شده و از نظر مذهبي و قداست، پس از نجف و كربلا جايگاه والايي دارد. پيشينة تاريخي اين شهر به سال 145 هجري قمري بر مي‌گردد كه در آن سال جعفر دوانيقي، پسر منصور دوانيقي از دنيا رفت و در گورستان اين منطقه دفن شد، سپس جنازة چند نفر از بزرگان قريش نيز در همين مكان دفن گرديد و به تدريج باعث رشد و توجه مردم شد، آنگاه مرقد شريف امام كاظم (ع) و نوه‌اش امام جواد (ع) به اين ديار رونق بيشتري بخشيد و به صورت شهر در‌آورد.
هرچند اين شهر مقدس خيلي بزرگ نيست، ولي توسعه «بغداد» اين دو شهر را يكي نموده، و تنها عرض روودخانه بزرگ «دجله» در شرق كاظمين آن دو را از هم جدا مي‌نمايد.
ريشة نامگذاري اين شهر به نام مبارك امام كاظم (ع) بر مي‌گردد، زيرا مدفن آن حضرت و نوه‌اش امام محمد تقي جواد (ع) و غلبة نام بزرگتر، باعث اين نامگذاري گرديده است. هم اكنون مدفن آنان سبب شده كه شيعيان علاقمند در اين شهر سكونت نموده، و اكثريت ساكنين را تشكيل مي‌دهند. ارزش و فضيلت هر شهر و هر مكاني با ساكنين و افراد آن شهر ارتباط پيدا مي‌كند، بنابراين شخصيت و عظمت حضرت امام كاظم و امام جواد (ع) به كاظمين، فضيلت پربهايي داده است.
حضرت امام رضا در اين زمينه مي‌فرمايند:
خداوند شهر بغداد را به بركت قبر امام موسي بن جعفر نجات داده است.
در حديثي ديگر باز مي‌فرمايند:
خداوند به وسيله قبر امام كاظم (ع) و امام جواد (ع) دو نور ديدة امام حسين شهر بغداد را نجات داده است.
حرم كاظمين
حرم مطهر كاظمين در مركز شهر واقع شده، چهار گلدستة زيبا و بلند و دو گنبد طلايي آن نظر هر زائر عاشق و دلداده را از كيلومترها راه قبل از رسيدن به اين شهر جلب مي‌كند. ساختمان اغازين فعلي حرم به دورة صفوي برمي‌گردد، هرچند در تاريخ 336 هجري قمري به دستور «معزالدوله» دو صندوق چوبين و دو گنبد ساده و بدون طلا ساخته شده بود. با كمال تأسف در سال 443 هجري دشمنان اهل بيت و اشوبگران فاسد،آثار و بارگاه حرم را تخريب نمودند اما بار ديگر در سنة 450 هجري مرمت شد، و در دورة قاجار به اوج خود رسيد و هم اكنون ساختمان با شكوه آن، هزاران زائر دور و نزديك را در خود جاي مي‌دهد و با زبان بي زباني مي‌گويد:
«نور حق خاموش نمي‌گردد».
سه صحن بزرگ در طرف شرق، غرب و جنوب، سه ايوان بلند و دلگشا نيز در همان سمت‌ها صفاي خاصي به حرم بخشيده است.
هفت دروازة بزرگ ورودي به صحن ها مقدم زائرينرا گرامي مي‌دارند. سه دروازه در بخش جنوبي، معروفترين آنها «باب القبله» و در رأس آن ساعت بزرگ حرم قرار گرفته است.
در طرف شرقي نيز سه دروازه ديده مي‌شود كه درهاي «باب المراد» و «باب الرجاء» فعال مي‌باشند. درب ديگري از همين سمت به مسجدي در كنار آرامگاه «ابو يوسف قاضي» باز مي‌شود، كه از همان طريق به صحن شرقي راه دارد. و درب بسته‌اي در بخش شمال شرقي قرار گرفته كه مورد استفاده نمي‌باشد. دروازة هفتم در صحن قريش كه در حال ساختمان و نوسازي است واقع شده است.
ساختمان داخل حرم
به جز سمت شمال، هر سه طرف حرم داراي ايوان، و از همان ايوانها درهاي ورودي به داخل حرم قرار داده شده، و در وسط ساختمان «گنبدخانه» به شكل مربع مستطيل، مرقد دو امام را در خود جاي داده است. اين گنبدخانه از طرف شمال و جنوب ضريح، نسبتاً وسيع ولي طرف‌هاي شرق و غرب آن بسيار باريك است و زائرين در طواف زيارت با زحمت دور مي‌زنند. در داخل ضريح دو صندوق چوبين پشت سر هم ديده مي‌شوند، مرقد امام هفتم در بخش جنوبي قبر شريف امام نهم از بخش شمالي واقع شده است.
شهر سامرا
موقعيت جغرافيايي
شهر سامرا يكي از شهرهاي مقدس و خوش آب و هواي عراق است. اين شهر جزو استان «صلاح‌الدين» بين بزرگراه بغداد-موصل به فاصله 110 كيلومتر در شمال بغداد و در شرق رودخانه بزرگ دجله قرار گرفته است. و از اين جهت بسيار زيبا، و مناظر طبيعي و فضاي سبز آن مورد توجه است.
حضرت امام هادي (ع) در مورد محسنات اين شهر مي‌فرمايند:
من هر چند از روي كراهت به اين شهر آمدم، ولي اكنون دوست ندارم اينجا را ترك كنم، و اگر بيرونم كنند، به اختيار نخواهد بود!
راوي حديث مي‌گويد: از حضرت سؤال كردم: به چه جهت اين شهر را دوست داردي؟ فرمودند: به سه جهت:
1- هواي آن مطلوب است.
2- آب آن گوارا مي‌باشد.
3- درد و بيماري در آنجا كمتر است.
نام اين شهر مخفف «سر من رآه» يعني «شاد شد كسي كه آن را ديد» نشانس از عظمت و طبيعت و جايگاه اين سرزمين مقدس است، كه بناي آغازين آن در سنة 221 هجري توسط خلفاي عباسي بنا گرديد و به عنوان يك شهر نظامي و سپاهي انتخاب شد و از اين جهت نام دوم آن عسكريه مي باشد.
زمامداران عباسي پس از بناي «سامرا» نيروهاي رزمي و سربازان خويش را كه به نود هزار نفر مي‌رسيد،رد اين شهر گرد اورده، و بر اهميت‌ان افزودند و كاخ‌ها و قصرها ساختند و به خوشگذراني و عياشي پرداختند. تا جايي كه «محمد معتصم عباسي» اين شهر را به پايختي برگزيد و همين سرزمين به مدت سي و پنج سال مركز امر و نهي جهان اسلام بود. اهميت اين شهر بيشتر به بركت حرم شريف دو امام معصوم حضرت امام هادي (ع) و حضرت اما عسگري (ع) مي باشد.
حرم سامرا و ساختمان داخلي آن
حرم سامرا، معروف به «عسكريين» در مركز شهر سامرا قرار گرفته،و دو گلدسته بلند به طول 36 متر از دور نمايان است. اين مقام شريف نخست منزل شخصي امام هادي و امام عسكري (ع) بوده و بناي نخستين ان در قرن چهارم هجري پي ريزي شده، و تا به حال چندين بار ترميم و تجديد بنا گشته است. هم اكنون اين حرم مطهر در فضايي بسيار ملكوتي و روحبخش در حالي كه اطراف آن را صحن‌هاي وسيع فرا گرفته قرار دارد. و دروازه‌هي آن بدين شرح است:
1- از طرف جنوب «باب القبله»
2- از طرف شمال «باب المهدي»
3- از طرف شرق «باب المراد»
4- از طرف غرب «باب القائد» يا «باب الرئيس»
ايوان بلند و مسقف در سمت جنوب حرم، درب‌هاي ورودي را در خود جاي داده و عاشقان از طريق آن به داخل حرم راهنمايي مي‌گردند.
مركز حرم را «گنبد خانه» اي تشكيل مي‌دهد،كه گنبد بزرگ و طلايي با محيط 70 متر بر روي آن واقع شده، و از جمله گنبدهاي بزرگ جهان اسلام به شمار مي‌رود. در وسط گنبد خانه، ضريح نقره‌ا شش گوشه. اجساد مطهر دوم امام معصوم و مادر مادجدة امام زمان (ع) و دختر امام جواد (ع) و فرزند امام هادي (ع) را در برگرفته است.
در بخش شمالي و شرقي «گنبدخانه» رواق‌هاي زيبا با كاشي‌كاري بديع جلب توجه نموده و زايرين و علاقمندان در اين قسمت‌ها به نماز و دعا مي‌پردازند. داخل ضريح از جنوب به شمال به ترتيب مراقد پاك: حضرت امام هادي، حضرت امام حسن عسكري، حضرت نرگس خاتون،حضرت حسين بن علي الهادي قرار گرفته و در بخش شرقي آن جسد پاك حضرت حكيمه خاتون دفن شده است.